AI xâm nhập vào hệ thống phản biện học thuật
Một phát hiện gây chấn động cộng đồng AI và Machine Learning: hơn 21% báo cáo phản biện gửi tới Hội nghị Quốc tế về Biểu diễn Học (ICLR 2026) được phát hiện do AI viết hoàn toàn. Đây là kết quả phân tích từ Pangram Labs – đơn vị phát triển công cụ kiểm tra văn bản tạo bởi AI.
Theo dữ liệu công bố:
- 15.899 báo cáo phản biện (21%) do AI viết 100%
- Hơn 50% báo cáo có sử dụng AI ở một mức độ nhất định
- 199 bản thảo bài báo (1%) được tạo hoàn toàn bằng AI
- 9% bài báo có hơn một nửa nội dung do AI tạo
Các dấu hiệu bất thường trong phản biện
Nhiều tác giả lên tiếng về việc nhận phản biện có:
- Trích dẫn không tồn tại
- Nhận xét chung chung, dài dòng
- Kết luận không liên quan
- Cho điểm thấp vô lý, gây ảnh hưởng đến kết quả chấp nhận
Những điều này củng cố nghi ngờ rằng AI đã được sử dụng quá mức trong quá trình phản biện.
ICLR phản hồi: Dùng công cụ phát hiện nhưng không phụ thuộc hoàn toàn
Ban tổ chức ICLR cho biết sẽ dùng các hệ thống tự động để phát hiện vi phạm, bao gồm phân tích của Pangram Labs. Tuy nhiên, họ nhấn mạnh rằng các công cụ này vẫn có thể tạo ra false positive, nên hội đồng sẽ không dựa hoàn toàn vào máy móc.
ICLR vẫn cho phép sử dụng AI trong việc chỉnh sửa câu từ, miễn là minh bạch và không được tạo nội dung sai lệch.
Áp lực lớn lên cộng đồng phản biện
Ngành AI đang bùng nổ mạnh mẽ khiến số lượng bài gửi tới hội nghị tăng gấp nhiều lần. Một reviewer thường phải đọc khoảng 5 bài trong vòng chỉ hai tuần – khối lượng quá tải so với trước đây.
Điều này dẫn đến:
- Giảm chất lượng phản biện
- Reviewer dựa vào công cụ hỗ trợ (trong đó có AI)
- Tăng rủi ro nội dung không chính xác hoặc thiếu chiều sâu
Tương lai của phản biện khoa học sẽ đi về đâu?
Sự việc tại ICLR 2026 đặt ra bài toán lớn cho toàn bộ cộng đồng học thuật: làm sao duy trì chất lượng phản biện trong thời đại AI có thể tạo nội dung ở quy mô lớn? Cách quản lý, minh bạch và đánh giá việc sử dụng AI sẽ là chủ đề quan trọng trong những năm tới.
